Uchodźcy

Uchodźcą jest osoba, która opuściła swój kraj rodzinny z powodu prześladowania, albo z powodu obawy prześladowań w przyszłości - ze względów politycznych, religijnych, rasowych, narodowościowych, etnicznych, albo z powodu przyneleżności do grupy społecznej nie tolerowanej lub prześladowanej w kraju pochodzenia. Statusu uchodźcy nie można otrzymać w USA (uchodźca przebywający w Stanach Zjednoczonych może się starać o azyl) ani w kraju pochodzenia gdzie miały, lub mogą mieć miejsce prześladowania.

Obóz dla uchodźców z Darfur we Wschodnim Czadzie Zdjęcie: EU Humanitarian Aid and Civil Protection

Uchodźcą w rozumieniu amerykańskiego prawa nie jest osoba emigrująca z kraju pochodzenia z powodów ekonomicznych, ani osoba, która po prostu nie zgadza się z system politycznym swojego kraju. Uchodźcą nie jest nawet osoba uciekająca z kraju objętego wojną domową (chyba, że w związku z sytuacją aplikant był poddawany represjom, lub istnieją uzasadnione obawy, że może być represjonowany w razie powrotu), ani z kraju dotkniętego katastrofą naturalną, taką jak trzęsienie ziemi czy powódź. Do statusu uchodźcy kwalifikują się tylko ofiary rzeczywistych prześladowań z powodu przekonań politycznych lub religijnych, albo członkowie stowarzyszeń, partii lub organizacji społecznych zwalczanych w ich kraju ojczystym. Jedynym wyjątkiem są spodziewane (a nie rzeczywiste) represje lub prześladowania z tych samych powodów, ale muszą one być dobrze umotywowane. Nie można po prostu stwierdzić, że ponieważ należę do jakiejś grupy, będę na pewno prześladowany.

Status uchodźcy uzyskiwali stosunkowo łatwo obywatele Kambodży, ale dopiero wtedy, kiedy władze USA uznały, że reżim Czerwonych Khmerów przeprowadza tam faktyczną rzeź ludności. Uchodźcą może być działacz niezależnych związków zawodowych z Chin, któremu udało się przedostać do Laosu, ale tylko jeśli za swoją działalność spotkały go jakieś represje, albo raczej na pewno spotkają. Status uchodźcy stosunkowo łatwo mógł również otrzymać Polak, który po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w 1981 roku przebywał akurat w Austrii albo we Włoszech, ale podobnie jak chiński działacz związkowy, musiał w jakiś sposób doświadczyć represji ze strony reżimu.

Nie ma żadnych konkretnych wytycznych które represje lub jakie natężenie prześladowań są już wystarczające do uzyskania statusu, a jakie jeszcze nie, nie mówiąc o udokumentowaniu represji. Każdego roku specjalne kryteria są ustalane przez prezydenta. Biorą one pod uwagę aktualną sytuację na świecie, bieżące interesy Stanów Zjednoczonych, itd.

Uchodźca najczęściej nie ma żadnych dowodów na swoje cierpienia, w wielu wypadkach wydostał się spod swojego reżimu cudem i z wielkim trudem może udokumentować cokolwiek. Dlatego Niemcy Zachodnie przyjmowały każdego kto przedostał się przez mur i zasieki ze Wshodniego Berlina jako uciekiniera i władze nie zadawały zbyt wielu pytań. Status uchodźcy jest właściwie nieosiągalny dla obywata Francji albo Kanady, ale stosunkowo łatwo uzyska go obywatel kraju, w którym panuje jakiś nieznośny reżim - jak np. Iran albo Północna Korea, które prawie z definicji są uznawane za reżimy i gdzie władzę sprawuje się przemocą. Iran jest dziś uznawanyny za kraj totalitarny, ale nie był tak traktowany 30 lat temu kiedy u władzy był cesarz Pahlavi. W momencie wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, nasz kraj znalazł się pod panowaniem reżimu i większość działaczy, związkowców i wielu innych ludzi łatwo uzyskiwało status uchodźcy, co mało komu udałoby się dzisiaj, a już na pewno nie z powodu przynależności do związku zawodowego.
Uchodźcą jest więc osoba, która opuściła swój kraj rodzinny z powodu represji, lub z powodu obawy represji w razie powrotu i przebywa aktualnie w kraju trzecim. Program dla uchodźców w Stanach Zjednoczonych jest formą ochrony takich osób i jest programem humanitarnym.

Kto może uzyskać status uchodźcy

• Osoba, która opuściła swój kraj rodzinny z powodu prześladowań politycznych, religijnych, rasowych, narodowościowych, etnicznych, lub z powodu przynależności do pewnych grup społecznych, albo w obawie przed represjami z tych samych powodów w razie powrotu do kraju;
• Przebywa poza Stanami Zjednoczonymi i w większości przypadków poza krajem rodzinnym (poza krajem pochodzenia nie musi przebywać Kubańczyk, tóry może uzyskać status uchodźcy w konsulacie USA w Hawanie, a więc zanim opuści Kubę - na co zresztą musi mieć i tak zezwolenie władz kubańskich);
• Osoba należąca do pewnych grup społecznych lub politycznych w pewnych krajach uznawanych przez USA za kraje, z których uchodźcy mogą być akceptowani do przesiedlenia do USA;
• Osoba rekomendowana przez Wysokiego Komisarza do Spraw Uchodźców Organizacji Narodów Zjednoczonych, nierządową organizację w kraju pobytu lub przez ambasadę USA, do programu uchodźców (United States Refugee Admissions Program - USRAP);
• Posiada w Stanach Zjednoczonych krewnych, którzy sami są na statusie uchodźcy lub posiada organizację sponsorującą.

Kto może rekomendować uchodźcę do programu USRAP

• Urząd Wysokiego Komisarza do Spraw Uchodźców Organizacji Narodów Zjednoczonych (United Nations High Commissioner for Refugees);
• Ambasada USA;
• Organizacje społeczne i międzynarodowe zajmujące się sprawami uchodźców.

Wymagania

Osoba przebywająca w kraju trzecim, która nie jest objęta programem dla uchodźców tego kraju i nie jest zasiedzona, oraz która posiada rekomendację organizacji międzynarodowej lub komórki do spraw uchodźców przy ONZ, może się starać o wyjazd do USA na tym statusie. Osoba taka musi odbyć interview w ambasadzie USA i otrzymać zezwolenie na wjazd. Uchodźca musi udokumentować represje lub prześladowania, lub przekonać oficera ambasady co do prawdziwości swoich zeznań i rzeczywistego niebezpieczeństwa represji w razie powrotu.

Proces

Osoba rekomendowana przez Urząd Wysokiego Komisarza do Spraw Uchodźców Organizacji Narodów Zjednoczonych lub przez inną organizację uznawaną przez USA, otrzyma wszelką pomoc w uzyskaniu statusu a ambasada USA wypełnia nawet niezbędne dokumenty. Status uchodźcy zwalnia z wszelkich opłat, a przelot do USA z dowolnego punktu na świecie odbywa się najczęściej na koszt organizacji sponsorującej, albo na zasadzie pożyczki, spłacanej po usamodzielnieniu się w USA. Osoby uznane za uchodźców muszą odbyć badanie lekarskie i otrzymać krótkie szkolenie orientacyjne. Urzędnicy ambasady pomogą w zaaranżowaniu lotu do USA, a uchodźca otrzyma pożyczkę na pokrycie kosztów podróży (niektóre organizacje sponsorujące pokrywają koszt przelotu i pierwszego okresu życia w USA). Uchodźcy znajdujący się już w USA mają prawo do opieki medycznej i zasiłków pieniężnych.

Dokumentacja

• Dokumentacja jest uzależniona od kraju pochodzenia, sytuacji politycznej i społecznej i od wymagań ambasady USA, która wstępnie rozpatruje wnioski dla uchodźców.

Uwaga: osoba na statusie uchodźcy może składać podanie o stały pobyt dopiero po upływie pełnego roku pobytu w USA (fizycznego przebywania). Przepis dotyczący składania podania o stały pobyt jest tak sformułowany, że wynika z niego iż uchodźca ma prawny obowiązek złożenia aplikacji o stały pobyt po upływie 1 roku od daty wjazdu do USA.

Zmiana statusu

Podanie o zmianę statusu to formularz I-485, Application to Register Permanent Residence or Adjust Status. Przed wydaniem decyzji Urząd Imigracyjny zażąda oddania odcisków palców, a FBI sprawdzi informacje kryminalne aplikanta. Razem z aplikacją o zmianę statusu musisz wysłać dokumentację dodatkową, można też wysłać podanie o zezwolenie na pracę (formularz I-756, Application for Employment Authorization), ponieważ osoba oczekująca na decyzję Urzędu Imigracyjmego ma prawo do pracy do momentu wydania tej decyzji, nawet jeśli w międzyczasie oryginalna wiza wjazdowa lub status już wygasł. Osoba w trakcie oczekiwania nie może opuszczać USA, ale może się ubiegać o zezwolenie na wyjazd w sytuacjach uzasadnionych i o pozwolenie na powrót (formularz I-131, Advance Parole). W niektórych przypadkach Urząd Imigracyjny może odstąpić od osobistego spotkania z aplikantem, ale „interview” jest przeważnie wymagane. Interview to ostatni etap zmiany statusu na stały i po zatwierdzeniu aplikanta zielona karta jest wysyłana pocztą.

Dokumentacja - zmiana statusu na stały

• Aplikacja o zmianę statusu, formularz I-485, Application to Register Permanent Residence or Adjust Status;
• Informacje biograficzne, formularz G-325A, Biographic Information;
• Wyniki badania lekarskiego i szczepień, formularz I-693, Report of Medical Exam and Vaccination Record;
• Kopia dowodu wjazdu, formularz I-94, Arrival/Departure Record;
• Ewidencja potwierdzająca status uchodźcy (wystarcza kopia I-94 - zawiera wpis potwierdzający status przy wjeździe);
• Dwa jednakowe, nieretuszowane zdjęcia bez nakrycia głowy (chyba że jesteś takiego wyznania, które wymaga nakrycia) na jasnym tle, z przodu;
• Opłata za pobranie odcisków palców - biometrics (uchodźca jest zwolniony z innych opłat).

Podsumowanie

Uchodźcy mogą uzyskać stały pobyt po roku przebywania w USA wypełniając wniosek o legalizację pobytu (formularz I-485, Application to Register Permanent Residence or Adjust Status) i sprowadzić najbliższą rodzinę (żonę lub męża i dzieci ponieżej 21 lat). Członkowie rodziny mogą wjechać do USA razem z uchodźcą jeśli byli obecni podczas interview, albo - jeśli dojeżdżają później - osoba na statusie uchodźcy musi złożyć wniosek, formularz I-730, Refugee/Asylee Relative Petition o zakwalifikowanie ich do statusu najbliższej rodziny uchodźcy. Osoby na tym statusie są zwolnione z większości opłat imigracyjnych, nawet z opłaty za rozpatrzenie wniosku I-485 (zmiana ststusu. Jedyną opłatę jaką muszą pokryć nawet uchodźcy, jest opłata za badanie biometryczne (odciski palców). Członkowie najbliższej rodziny mogą zostać zakwalifikowani do tego samego statusu uchodźcy (formularz I-730) jeśli podanie zostanie złożone przed upływem 2 lat od chwili wjazdu uchodźcy (sponsora rodziny) do USA.

Uwaga: uchodźca, którego aplikacja o legalizację stastusu (formularz I-485, Application to Register Permanent Residence or Adjust Status) została zatwierdzona, przestaje być uchodźcą. Jeśli sprowadza najbliższą rodzinę po upływie 2 lat od daty wjazdu, nie wypełnia formularza I-730, Refugee/Asylee Relative Petition, tylko formularz I-130, Petition for Alien Relative - jest to wtedy zwykłe sponsorstwo rodzinne.

Uchodźcy mogą podjąć legalną pracę natychmiast po przylocie do USA. Zezwolenie na pracę jest wymagane, ale podanie o nie wypełnia sam Urząd Imigracyjny, a osoba wpuszczona do USA na tym statusie może się posługiwać formularzem I-94, Arrival Record, zanim otrzyma faktyczne zezwolenie na pracę.

Uwaga: stały rezydent to osoba, która na stałe mieszka w USA. Częste wyjazdy, dlugie pobyty poza USA (zwłaszcza w kraju pochodzenia) mogą sugerować, że utrzymujesz stałe miejsce zamieszkania zagranicą, czyli że nie potrzebujesz stałego pobytu. Jeśli przyjeżdżasz tylko czasem (żeby utrzymać zieloną kartę), przebywasz w Ameryce tylko kilka miesięcy w roku i regularnie wyjeżdżasz na dłuższe okresy, możesz stracić status stałego rezydenta. Osobom, które przyjeżdżają do USA tylko okazjonalnie, w interesach lub w odwiedziny do krewnych (w tym np. do męża lub żony) nie przysługuje stały pobyt. Takie osoby powinny się starać o wizy nieimigracujne (tymczasowe).