Nazwy "Acadia" po raz pierwszy użył florentyński podróżnik w służbie Francji Giovanni da Verrazzano, od którego nazwiska pochodzi nazwa słynnego mostu w Nowym Jorku, łączącego Staten Island z Brooklynem. Gdy w kwietniu w 1524 r. Verrazzano dotarł do wybrzeży Ameryki Północnej na wysokości dzisiejszego Washington D.C., bujna wiosenna roślinność wywarła na nim tak wielkie wrażenie, że nazwał tą ziemię "Arcadią", od starożytnej, greckiej nazwy legendarnej rajskiej krainy. W XVII wieku z jakiegoś tajemniczego powodu, który umknął historii, zaczęto pomijać literę "r" i od tej pory obszar ten zwano Acadią.
Acadianie. Autor: Claude Picard. Zdjęcie: Courtesy Mode de vie des anciens Acadiens.
Akadianie byli francuskimi kolonistami, którzy osiedlili się w XVII wieku na kanadyjskim wybrzeżu Atlantyku, w dzisiejszych prowincjach Nova Scotia, New Brunswick i Prince Edward Island i we wschodniej części stanu Maine. Utrzymywali przyjazne stosunki z Indianami a ich osady i wioski były wzorem gospodarności.
Acadia nie była strategicznie ważnym terytorium ani dla Francji, która swą uwagę skupiała głównie na Quebecu, ani dla Anglii, której bardziej zależało na leżącej na południe od Acadii Nowej Anglii. Przez ponad 100 lat pokojowi Akadianie cieszyli się neutralnością w stosunkach i z Anglią i z rodzimą Francją. Swojej neutralności przestrzegali szczególnie w latach wojny Francusko-Indiańsko-Angielskiej o kolonie w Ameryce Północnej. Po jej zakończeniu w 1763 r., zwycięska Anglia przejęła francuskie ziemie w Ameryce, w tym również Acadię. Los jej mieszkańców zmienił się dramatycznie, gdy nowi władcy kolonii zażądali od Acadian składania przysięgi wierności koronie brytyjskiej i kościołowi anglikańskiemu.
Wysiedlenie Acadian. Autor: Claude Picard. Zdjęcie: Courtesy Historic Ipswitch.
Tysiące Akadian odmawiających składania przysięgi aresztowano, a ich majątki zostały doszczętnie zrujnowane. Anglicy spalili wszystkie farmy, zabudowania, kościoły i sklepy zamieniając akadiańską kolonię w zgliszcza. Rozpoczęły się masowe deportacje, a na pokłady pośpiesznie przygotowanych statków ładowano ogołoconych Acadian fundując im wieloletnią tułaczkę. Wyekspediowano ich częściowo do Anglii, gdzie większość trafiła do więzień, częściowo zaś do Francji, gdzie nikt ich nie chiał. Przyjęto ich tam źle i nie szczędzono im prześladowań. Duże transporty Acadian trafiły też do innych kolonii w Ameryce - do Maine, Connecticut i New England. Niektórzy dotarli na Haiti inni na Nową Funlandię, jeszcze inni aż do Argentyny i Urugwaju. W 1764 r. jeden z transportów wynędzniałych Acadian trafił do Louisiany, która w tym czasie należała do Hiszpanii. Gubernator Galvez chętnie przyjął nowych osadników stanowiących potrzebną mu przeciwwagę dla rozwijających się wokół Louisiany osad angielskich, które Hiszpanie postrzegali jako zagrożenie dla bezpieczeństwa kolonii.
W ciągu następnych 20 lat do Louisiany przybyło około trzech tysięcy Acadian. Zasiedlali pełne komarów bagna i tereny nad strumieniami i stawami, na których nikt nie chciał zamieszkać i przyjmowali najcięższe prace, których nikt nie chciał wykonywać. Ich dziwnie brzmiący XVI-wieczny dialekt i obce zwyczaje spowodowały, że zostali odrzuceni również przez louisiańskich Francuzów. Niepiśmienni i biedni stanowili przez długi czas zamkniętą społeczność, zawierając małżeństwa tylko w jej obrębie.
Akadianie żyli w skrajnej nędzy jeszcze pod koniec XIX wieku. Chata z desek, dach z liści palmowych. Zdjęcie: Courtesy Acadian History.
Los Acadian zmienił się po zakończeniu Wojny Secesyjnej, która spustoszyła Południe. Szerząca się wszędzie powojenna bieda, zrównała status społeczny Acadian z resztą mieszkańców Louisiany. Wszyscy byli teraz równie biedni i tak samo pozbawieni szans na przyszłość. Acadianom zaczęło być łatwiej wśród nędzarzy takich samych jak oni. Odrzucani do niedawna ludzie z bagien, przybłędy, zostali zauważeni i zaczęli nawet zawierać małżeństwa z nie-Acadianami. Właśnie fakt licznych i częstych w tym okresie małżeństw mieszanych między Acadianami i przedstawicelami innych grup etnicznych, tłumaczy dlaczego niektórzy louisiańscy gwiazdorzy muzyki Cajun noszą angielsko-brzmiące nazwiska, takie jak McGee, Riley czy Abshire.
Dom akadiańskiej rodziny w Louisianie, ca 1930. Zdjęcie: Archiwum
Druga, znacząca zmiana w sposobie życia Acadian nastąpiła po II Wojnie Światowej. Wracający żołnierze, którzy dzięki wojnie i pobytowi w Europie widzieli więcej niż ich rodacy na bagnistych farmach, wywarli wielki wpływ na ogólne pojęcie o świecie przeciętnego Akadiana, którego życie do tej pory toczyło się prawie wyłącznie w zamkniętych ramach akadiańskich farm. Rozpoczęła się stopniowa migracja ludzi Cajun z małych, francusko-języcznych społeczności do nowoczesnego, miejskiego świata.
Chociaż język angielski stał się urzędowym językiem Louisiany jeszcze przed wojną, bo w roku 1921, dopiero po wojnie francuski został ostatecznie wyparty ze szkół i instytucji, a Akadianie przestali być hermetyczną grupą etniczną. Ale nie całkiem. W stolicy louisiańskiej Akadii, Lafayette, do dziś wszędzie słychać język francuski, w publicznych miejscach wiszą flagi Acadii, choć dziś tuż obok powiewają już też amerykańskie gwiaździste sztandary. Nazwy ulic są dwujęzyczne a głęboko w bayous wciąż żyją ludzie, którzy nie mówią po angielsku. W soboty przy dźwiękach harmonii i skrzypiec śpiewają ballady o legendarnej bohaterce acadiańskiej tułaczki - Evangeline. W Lafayette masz wrażenie, że każda ulica nazywa się Rue Evangeline...
250 rocznica przybycia pierwszych Akadian do Louisiany. Na zdjęciu Cajun jambalaya - poczęstunek w starym U.S. Mint w Nowym Orleanie 21 lutego 2015 r. Zdjęcie: Courtesy Matthew Hinton, The Times-Picayunne.
Kultura i tradycje są skrzętnie kultywowane w rodzinach pomimo trwających ponad 200 lat wysiłków zmierzających do jej zniszczenia. Podczas gdy inne grupy etniczne utonęły w kulturowym tyglu Ameryki, Cajuns wraz ze swoim, lubianym na całym świecie ostrym jedzeniem, żywiołową muzyką i tradycjami, przetrwali i zachowali swoją odrębność.
