Sunset Crater Volcano jest tylko jednym (najmłodszym) z ponad sześciuset nieczynnych dziś wulkanów w kilkudziesięciomilowym łańcuchu San Francisco Mountains na północ od Flagstaff. Widoczny z Flagstaff i będący jednym z czterech głównych punktów Wszechświata według kosmogonii Indian Navajo, szczyt San Francisco to pozostałość po erupcji sprzed kilku milionów lat, która stworzyła dzisiejszy stożkowaty kształt góry (tzw. "stratowulkan" - szczyt złożony z warstw wypływającej z wulkanu zastrygłej magmy oraz pyłów i popiołów wulkanicznych opadających na warstwę magmy), podobny do najsłynniejszych stratowulkanów w innych częściach świata: Fuji w Japonii, Cono de Arita w Argentynie czy Mayon na Filipinach (Zobacz mapę).
Dojazd do Sunset Crater Volcano Zdjęcie: Noel Reynolds
Wulkan wybuchł ostatnio w 1064 roku, chociaż badania przy użyciu technik niedostępnych jeszcze kilkanascie lat temu (badania przyrostu masy drzew, itp.) sugerują, że ostatnia erupcja mogła mieć miejsce w 1084 roku naszej ery. Spowodowała ona wypiętrzenie stożka krateru na ponad 340 metrów, a długi na ponad 10 kilometrów wypływ magmy pokrył obszar kilkuset kilometrów kwadratowych. Popioły opadły na obrzszarze ponad 2 tysięcy kilometrów kwadratowych i w całym masywie tylko niektóre - najstarsze - części, są dziś pokryte nową roślinnością. Magma potrzebuje kilku tysięcy lat zanim zwietrzeje tworząc żyzną glebę. Bomby wulkaniczne - wielkie kule roztopionej magmy - spadały z nieba w promieniu kilkudzsiesięciu kilometrów powodując pożary lasów na ogromnych przestrzeniach, zabijając wszelkie życie i zmuszając mieszkających tu od setek lat Indian Sinagua do ucieczki i szukania schronienia w bezpieczniejszych okolicach. Ostatnia seria wybuchów miała ogromny wpływ nie tylko na otaczający wulkany ekosystem, ale na całą żyjącą tu kulturę ludzką. Przez wiele tygodni niebo było białe od unoszącego się w powietrzu popiołu i pyłu, prawie wcale nie było widać słońca, a gwałtowne ochłodzenie przyniosło tropikalne deszcze, które zamieniły strumienie i rzeki w trujące ścieki wulkanicznego błota. Noce nie przypominały niczego co widzieli najstarsi ludzie, a niebo, czerwone od pobliskich erupcji, wydawało się zwiastować koniec świata. Kiedy wreszcie ucichły odgłosy rozwścieczonej ziemi a niebo przejaśniało na tyle, że znów widać było słońce w dzień i gwiazdy w nocy, na horyzoncie pojawił sie nowy widok: wielki stożek najnowszego wulkanu. Ale to wcale nie był koniec. Nowy wulkan był aktywny i wybuchał wqielokrotnie przez następne 200 lat wyrzuacając regularnie ogniste masy roztopionej magmy, super-gorących popiołów i trujących gazów. Współczesne badania wykazały, że wulkan wyrzucił łącznie ponad pół miliarda ton popiołu.
Sunset Crater jest do dziś na wpół nagi i pozbawiony roślinności. Po 900 latach od ostatniego wybuchu, żyje tu wciąż zadziwiająco mało gatunków zwierząt i roślin, chociaż pieczary i pęknięcia zastygłej magmy stanowią dziś dom dla sporej ilości insektów, małych gadów, węży i innych malych zwierząt. Mogłyby też być doskonałym schronieniem dla większych zwierząt. Żyje tu jednak wciąż niewiele ptaków i prawie wcale nie ma większej zwierzyny, choć pobliskie lasy sosnowe obfitują w sarny, dzikie świnie i kozy. Z jakichś powodów nie zasiedlają one jednak obszarów w bezpośrednim sąsiedztwioe wulkanu. Ekosystem zniszczony erupcją wulkaniczną potrzebuje widocznie o wiele więcej czasu na regenerację niż marne 900 lat. Daje to uczonym pojęcie o skalach czasowych i szansach na naprawę ekosystemów niszczonych przez człowieka i jego działalność przemysłową, rolnictwo i kopalnie, dlatego cały obszar San Francisco Volcanic Area jest tak ważny dla badaczy.
Archeologowie nie znaleźli żadnych śladów ani dowdów na to, że wybuch wulkanów był zaskoczeniem dla żyjących tu Indian Sinagua. Wydaje się raczej, że pomruki i coraz gwałtowniejsze trzęsienia ziemi stanowiły wystarczające ostrzeżenie przed zbliżającym się niebezpieczeństwem i osady zostały opuszczone dożo wcześniej. Wiadomo, że Sinagua przenieśli się na północ, gdzie powstały nowe kultury w Walnut Canyon i w Wupatki. Ruiny tych kultur istnieją do dziś.
Sunset Crater został odkryty dla białych ludzi dopiero w dziewiętnastym wieku. Nazwę kraterowi nadał znany badacz tych terenów, John Wesley Powell, którego imię nosi wielkie sztuczne jezioro na rzece Colorado. Według legendy, Powell zachwycił się kolorami ziemi na obrzeżach krateru - złoto-żółtym i czerwonym. Sunset Crater Volcano został uznany za pomnik przyrody 26 maja 1930 roku przez prezydenta Herberta Hoovera i dziś park to ponad 3,040 akrów ziemi (1,200 hektarów) pomiędzy Flagstaff i wielkim obszarem chronionych lasów Coconino.
(928) 526-0502, (928) 714-0565 http://www.nps.gov/sucr/index.htm
